Những chi trả cho các nguồn lực này là:

Tiền thuê, tiền lương và lợi tức được quyết dịnh trên các thị trường đất đai, lao động và vốn. Mặc dù các doanh nhân là những nguyên đơn còn lại (residual claimants), những người nhận được lợi nhuận, lợi tức còn lại sau khi tất cả các chi phí khác được chi trả. 

Mối quan hệ giữa thị trường sản phẩm và thị trường tài nguyên được miêu tả bởi biểu đồ luồng lưu thông hàng hoá và dịch vụ mà chúng ta đã xem xét tại phần đầu của khoá học này. Biểu đồ này minh hoạ sự phụ thuộc lẫn nhau rất lớn giữa thị trường sản phẩm và tài nguyên. Các công ty mua các nguồn tài nguyên trên thị trường tài nguyên để họ có thể sản xuất ra hàng hoá bán trên thị trường sản phẩm. Do điều này, chúng ta nói cầu của nguồn tài nguyên là hàm số cầu (derived demand) xuất phát từ cầu của hàng hoá cuối cùng. Ví dụ, cầu về công nhân sản xuất ô tô tăng khi cầu về ô tô tăng.

Biểu đồ luồng lưu thông trên cũng cho biết một điểm nên nhớ: hộ gia đình là nguồn cung cấp trên thị trường tài nguyên và các công ty là nguồn cầu chúng. Lưu ý là những vai trò này trái ngược với vai trò của hộ gia đình và các công ty trên thị trường hàng hoá.

Thị trường cầu và cung nguồn tài nguyên

Biểu đồ dưới minh hoạ đường cung và cầu thị trường với một thị trường tài nguyên.Đường cầu là đường cong có độ dốc xuống duới vì một sự giảm giá một nguồn tài nguyên làm tăng ý định và khả năng của các công ty chi trả cho nguồn tài nguyên này. Số lượng của một nguồn tài nguyên được cung cấp tăng khi giá của nguồn tài nguyên tăng do người chủ sở hữu nguồn tài nguyên sẽ chuyển nguồn tài nguyên này thành hình thức thay thế có giá trị cao nhất. Như biểu đồ dưới đây cho thấy, một sự cân bằng trên thị trường xảy ra tại mức giá mà tại đó lượng cầu của nguồn tài nguyên bằng lượng cung của nguồn tài nguyên.

Hãy xem mối quan hệ giữa cung và cầu tài nguyên một cách cụ thể hơn.

Cầu thị trường

Độ co giãn của cầu về nguồn tài nguyên được xác định là:

Giá co giãn của cầu với một nguồn tài nguyên được dự tính cao hơn khi:

• giá co giãn của cầu với hàng hoá cuối cùng tương đối cao
• nguồn tài nguyên này chiếm một phần tương đối lớn trong tổng chi phí của công ty
• có nhiều loại thay thế cho nguồn tài nguyên này và
• được xem xét trong một giai đoạn thời gian dài

Hãy xem xét tại sao giá co giãn của cầu với sản phẩm cuối cùng tại tác động lên giá co giãn của cầu với nguồn tài nguyên. Cầu tài nguyên co giãn hơn khi lượng cầu tài nguyên giảm với tỷ lệ lớn hơn so với sự giảm giá của tài nguyên. Hãy xem xét một thay đổi trong giá của tài nguyên tác động lên lượng cầu tài nguyên như thế nào. Khi giá của tài nguyên tăng, tổng chi phí trung bình và chi phí cận biên sẽ tăng. Chi phí tăng này dẫn tới một điểm cân bằng giá cả của sản phẩm được bán cao hơn. Khi giá cả của sản phẩm tăng, lượng cầu hàng hoá giảm dẫn tới giảm lượng cầu tài nguyên. Khi giá co giãn của cầu với sản phẩm cuối cùng là tương đối lớn, lượng cầu sản phẩm cuối cùng sẽ giảm nhiều hơn (và vì vậy lượng cầu về tài nguyên giảm nhiều hơn) khi giá của một hàng hoá tăng để phản ứng lại với sự tăng giá của tài nguyên. Hãy hiểu dây chuyền phản ứng này một cách cẩn thận hơn để hiểu mối quan hệ giữa giá co giãn của cầu về hàng hoá và giá co giãn của cầu về tài nguyên.

Tỷ lệ tài nguyên trong tổng chi phí có cùng cách tác động lên độ co giãn của cầu về tài nguyên. Khi giá của tài nguyên tăng, tác động lên tổng chi phí trung bình và chi phí cận biên sẽ phụ thuộc vào tỷ lệ tài nguyên trong tổng chi phí. Nếu một tài nguyên chiếm 10% tổng chi phí, giá tài nguyên tăng lên hai lần dẫn tới tăng thêm 10% tổng chi phí. Nếu tài nguyên chỉ chiếm 1% chi phí của công ty, giá tài nguyên tăng lên hai lần chỉ làm tăng chi phí của công ty thêm 1%. Vì vậy, một sự thay đổi giá của tài nguyên sẽ có tác động lớn hơn chi phí và giá của sản phẩm cuối cùng khi tài nguyên chiếm một tỷ lệ lớn trong tổng chi phí. Trong tình huống này, luợng hàng hoá được bán sẽ giảm nhiều hơn, và lượng cầu tài nguyên cũng sẽ giảm nhiều hơn. Vì vậy, cầu về tài nguyên co giãn hơn khi tài nguyên chiếm một tỷ lệ lớn hơn trong tổng chi phí.

Các công ty sẽ giảm nhân công của một tài nguyên với lượng lớn hơn khi nhiều tài nguyên thay thế có sẵn. Vì vậy, cầu tài nguyên co giãn hơn khi có nhiều loại thay thế hơn.

Do cần có thời gian để công ty thay đổi phương pháp sản xuất, môt sự tăng giá một tài nguyên sẽ có tác động lớn hơn về dài hạn khi có nhiều loại tài nguyên thay thế hơn. Vì vậy, cầu tài nguyên sẽ co giãn hơn khi giai đoạn thời gian được xem xét dài hơn.

Hãy xem xem những nhân tố sẽ khiến cho cầu về tài nguyên dịch chuyển.

Cầu của một nguồn tài nguyên sẽ tăng khi:

• giá của hàng hoá tăng,
• hiệu quả của tài nguyên tăng
• số lượng người mua tăng,
• giá của một tài nguyên thay thế tăng,
• giá của nguồn tài nguyên bổ sung giảm, và/ hoặc
• công ty sở hữu một lượng lớn các nguồn tài nguyên khác.

Để quyết định bao nhiêu người công nhân (hoặc đơn vị tài nguyên khác) cần thuê, một công ty so sánh lợi ích từ việc thuê tài nguyên so với chi phí. Một người công nhân bổ sung sẽ được thuê chỉ khi lợi ích thêm vượt quá chi phí bổ sung. Lợi ích mà công ty nhận được từ những công nhân bổ sung thêm là lợi tức bắt nguồn từ việc bán các sản phẩm được sản xuất bởi những công nhân này. Giá của sản phẩm tăng hoặc năng suất của công nhân tăng sẽ làm tăng lợi ích cận biên đi cùng với việc thuê công nhân. Vì vậy, cầu lao động sẽ tăng khi giá của sản phầm được bán tăng hoặc năng suất của công nhân tăng. Phân tích các nguồn tài nguyên khác cũng có thể sử dụng với lập luận tuơng tự.

Do đường cầu thị trường với một nguồn tài nguyên được hình thành bởi tổng đường cầu của tất cả các công ty trên một thị trường tài nguyên, số lượng công ty tăng sẽ làm tăng cầu thị trường về tài nguyên.

Các loại tài nguyên thay thế được sử dụng thế chỗ cho nhau (chẳng hạn thợ hàn được thay thế bằng thợ hàn tự động). Nếu một trong những nguồn tài nguyên này trở nên đắt hơn, các công ty sẽ thay thế nguồn tài nguyên đắt hơn bằng nguồn tài nguyên rẻ hơn. Những nhập lượng bổ sung là những nhập lượng được sử dụng cùng nhau. Các thiết bị sản xuất điều khiển máy tính và các chuyên viên máy tính có vẻ là những nhập lượng bổ sung. Nếu một trong những nhập lượng này trở nên đắt hơn, cầu về nhập lượng bổ sung sẽ giảm.

Nếu một công ty có một số nhập lượng ở mức cao, năng suất của những nhập lượng khác sẽ tăng. Một công ty có lượng vốn lớn chẳng hạn có thể thấy là các công nhân của họ có năng suất hơn các công nhân trong các công ty nơi các công nhân làm việc có ít dụng cụ hỗ trợ công việc hơn. Trong trường hợp này, vốn tăng có thể dẫn tới tăng cầu về lao động.

Cung thị trường

Như trong sách giáo khoa của bạn có ghi, giá co giãn của cung tài nguyên bằng:

Giá co giãn của cung lớn hơn khi tài nguyên có thể được sử dụng với nhiều mục đích và giai đoạn thời gian được xem xét dài hơn. Nếu lương của họ giảm, các công nhân có thể làm việc tại nhiều vị trí sẽ giảm lượng cung công nhân nhiều hơn so với các công nhân không thể làm việc tại nhiều vị trí có thể làm. Do cần có thời gian cho các công nhân tìm được thông tin về các thị trường lao động khác, lượng cung lao động sẽ thay đổi lớn hơn để phản ứng lại với sự thay đổi về tiền lương khi xem xét trong một giai đoạn dài hơn.

Tiền lời của một nguồn tài nguyên có đường cung co giãn không hoàn hảo được gọi là tiền thuê kinh tế (economic rent). Tiền thuê kinh tế là phần chi trả vượt quá chi phí cơ hội của việc cung cấp một nguồn tài nguyên. Nếu một công ty có một đường cung không co giãn hoàn hảo, lượng tài nguyên sẵn có vẫn còn như vậy cho dù giá bằng 0. Vì vậy, bất kỳ khoản chi trả nào nhận được bởi nguồn tài nguyên này cũng là tiền thuê. Tiền lời của một nguồn tài nguyên có đường cung co giãn hoàn hảo được gọi là lợi tức chuyển nhượng (transfer earnings). Lợi tức chuyển nhượng là khoản chi trả bằng chi phí cơ hội của việc cung cấp một nguồn tài nguyên. Khi một nguồn tài nguyên có đường cung co giãn hoàn hảo, giá của tài nguyên bằng với giá của tất cả tài nguyên thay thế trên thị trường này. Vì vậy, tất cả lợi tức đều là lợi tức chuyển nhượng. Trong một trường hợp điển hình hơn về một tài nguyên có đường cung thị trường có độc dốc đi lên, nguồn tài nguyên này nhận được vừa tiền thuê và lợi tức chuyển nhượng.

Cung tài nguyên dịch chuyển để phản ứng lại với những thay đổi về thị hiếu, thay đổi về số lượng cung cấp và thay đổi về giá của tài nguyên trong những cách sử dụng thay thế.

Giá trần (Price Ceilings) và giá sàn (Price Floors)

Như đã lưu ý ở trên, một điểm cân bằng trên một thị trường tài nguyên xảy ra khi lượng cung bằng lượng cầu. Nếu một giá sàn có hiệu quả được đưa ra (chẳng hạn như luật về mức lương tối thiểu) nhằm giữ giá cao hơn điểm cân bằng, sẽ làm xuất hiện một sự thặng dư (do lượng cung vượt quá lượng cầu). Trên thị trường lao động, sự thặng dư này có hình thức là những công nhân thất nghiệp. Khả năng này được minh hoạ trong biểu đồ dưới đây. Lưu ý là lượng cung vượt quá lượng cầu khi giá sàn được đưa ra tại mức giá là Pf.

Biểu đồ dưới minh hoạ cho tác động của một giá trần có hiệu quả. Khi giá được giữ thấp dưới điểm cân bằng (như tại mức Pc trong biểu đồ này), lượng cầu vượt quá lượng cung và sự khan hiếm nảy sinh.

Cầu của một công ty

Một công ty sẽ thuê thêm một đơn vị tài nguyên nếu điều này làm tăng lợi nhuận của công ty. Hãy nhớ lại lợi nhuận kinh tế bằng:

lợi nhuận kinh tế = tổng doanh thu - tổng chi phí

Khi mức sử dụng tài nguyên tăng, cả tổng doanh thu và tổng chi phí tăng. Lợi nhuận kinh tế sẽ tăng nếu tổng doanh thu tăng nhiều hơn so mức tăng của tổng chi phí.

Doanh thu bổ sung có được khi mức sử dụng tài nguyên tăng một đơn vị được gọi là sản phẩm doanh thu cận biên (Marginal Revenue Product ~ MRP) của nguồn tài nguyên này. Phí tổn yếu tố cận biên(Marginal Factor Cost ~ MFC) được định nghĩa là chi phí bổ sung đi kèm với việc thêm một đơn vị tài nguyên được sử dụng. Suy nghĩ một chút sẽ cho bạn thấy phương án tối ưu của công ty là:

• tăng mức sử dụng tài nguyên khi MRP > MFC và
• giảm mức sử dụng tài nguyên khi MRP < MFC.

Mức thuê nhân công tối ưu là mức sử dụng tài nguyên mà tại đó MRP = MFC.

Sản phẩm doanh thu cận biên có thể được viết như:

MRP = MR x MPP

Trong đó MR (doanh thu cận biên) bằng doanh thu bổ sung có được từ bán thêm một đơn vị sản phẩm và MPP (sản phẩm vật chất cận biên ~ Marginal Physical Product) là sản phẩm bổ sung có được từ việc sử dụng thêm một đơn vị tài nguyên. Ví dụ, giả sử bạn muốn tính sản phẩm doanh thu cận biên của lao động khi MR = 3 đôla và MPP = 4. Trong trường hợp này, sử dụng thêm một đơn vị lao động dẫn tới tạo ra 4 đơn vị sản phẩm. Do doanh thu tăng 3 đôla khi thêm một đơn vị sản phẩm được bán, tổng doanh thu sẽ tăng là 12 đôla (= $3 x 4 đơn vị sản phẩm) khi một đơn vị công nhân bổ sung được thuê thêm. Trong trường hợp đặc biệt của một thị trường sản phẩm cạnh tranh hoàn hảo, MRP = P x MPP do MR = P (trong đó P là giá thị trường của sản phẩm). (Trong trường hợp thị trường hàng hoá cạnh tranh hoàn hảo, đường MRP đôi khi được gọi là VMP - "giá trị của sản phẩm cận biên" = "Value of Marginal Product").

Biểu đồ dưới minh hoạ một đường MRP có thể xảy ra. Đường cong này là đường có độ dốc xuống dưới do kết quả của quy luật năng suất tiệm giảm (The Law of diminishing returns). Như bạn nhớ lại, quy luật năng suất tiệm giảm cho biết khi mức sử dụng tài nguyên tăng, các tài nguyên khác là hằng số không đổi, MPP của nguồn tài nguyên này rút cục sẽ giảm. Trong khi có khả năng MPP của nguồn tài nguyên này có thể ban đầu tăng (như được minh hoạ trong biểu đồ trong sách giáo khoa), một công ty tối đa hoá lợi nhuận sẽ chỉ thuê tài nguyên trong trường hợp MPP giảm. Vì vậy, chỉ có phần có độ dốc xuống dưới của đường MRP được minh hoạ dưới đây. (Trong trường hợp thị trường cạnh tranh không hoàn hảo, MR sẽ giảm khi mức sử dụng tài nguyên tăng - do MR giảm khi sản lượng tăng trong thị trường cạnh tranh không hoàn hảo).

Nếu thị trường tài nguyên cạnh tranh hoàn hảo, mỗi công ty đứng trước một đường cung tài nguyên co giãn hoàn hảo. Biểu đồ dưới đây minh hoạ cho mối quan hệ này. Giá thị trường của nguồn tài nguyên được quyết định bởi giao điểm giữa cung và cầu thị trường. Do mỗi công ty là một người làm giá trên thị trường tài nguyên cạnh tranh hoàn hảo, mỗi công ty đứng trước một đường cung tài nguyên có độ co giãn hoàn hảo tại điểm cân bằng về mức giá của tài nguyên.

Do mỗi công ty là một người chịu giá trên một thị trường tài nguyên cạnh tranh hoàn hảo, chi phí bổ sung do việc sử dụng thêm một đơn vị tài nguyên chỉ bằng với giá của tài nguyên. Vì vậy, đường phí tổn yếu tố cận biên là đường nằm ngang tại mức giá thị trường của nguồn tài nguyên này trên một thị trường như vậy. Biểu đồ dưới đây minh hoạ hai đường MFC có thể xảy ra.

Như biểu đồ trên cho thấy, mức thuê nhân công tối ưu là tại mức sử dụng tài nguyên MRP = MFC. Khi mức phí tổn yếu tố cận biên được cho trước bởi đưòng MFC, mức sử dụng tài nguyên tối ưu là Qo. Nếu MFC tăng lên thành MFC', mức sử dụng tài nguyên tối ưu sẽ giảm xuống Q'. Suy nghĩ một chút bạn sẽ thấy tại mức giá tài nguyên cho trước (= MFC), đường MRP quyết định lượng cầu tài nguyên của một công ty. Do đường MRP quyết định lượng cầu tại mỗi mức giá của tài nguyên, đường MRP chính là đường cầu tài nguyên của công ty.

Thị trường tài nguyên độc quyền

Tình huống này có một chút phức tạp hơn trường hợp thị trường tài nguyên độc quyền, một thị trường trong đó chỉ có duy nhất một người mua một nguồn tài nguyên.Một ví dụ về thị trường lao động độc quyền là một "thành phố công ty" nhỏ trong đó chỉ một ông chủ trong một thị trường lao động đặc biệt. Tại một số cộng đồng, bệnh viện có thể là ông chủ duy nhất thuê y tá, dược sĩ và bác sĩ. Trong khi có một vài nhà độc quyền thuần tuý, nhiều công ty có một mức độ quyền lực độc quyền nhất định nào đó. Hãy xem xét điều này một cách chi tiết.

Một công ty độc quyền đứng trước một đường cung tài nguyên có độ dốc đi lên. Đường cung lao động trong biểu đồ dưới đây minh hoạ cho một khả năng như vậy. Trong ví dụ này, công ty phải trả mức lương 6 đôla một giờ khi 8 công nhân được thuê và tăng lương lên 6,2 đôla để thuê công nhân thứ chín làm việc cho công ty. Tất nhiên, khi công nhân thứ chín được thuê với mức lương cao hơn, công ty sẽ tăng lương của 8 công nhân ban đầu lên 6,2 đôla. Do điều này, chi phí thêm công nhân thứ 9 là 6,2 đôla được trả cho công nhân này cộng với 0,2 đôla tăng thêm của 8 công nhân ban đầu (chi phí của công ty là 1,6 đôla mỗi trờ tăng lương cho những công nhân này). Vì vậy, phí tổn yếu tố cận biên để thêm công nhân thứ 9 là 7,8 đôla.

Bội số tài nguyên

Vấn đề trên áp dụng cho mức thuê tối ưu của bất kỳ nguồn tài nguyên nào được xem xét bởi tự bản thân nguồn tài nguyên.Một công ty giảm thiểu chi phí lựa chọn hỗn hợp các nguồn tài nguyên mà theo đó tỷ lệ của MRP với MFC bằng nhau cho tất cả các nguồn tài nguyên. Điều kiện này đảm bảo doanh thu cận biên được mang lại từ đồng đôla cuối cùng sử dụng vào mỗi nguồn tài nguyên là bằng nhau với tất cả các nguồn tài nguyên.

• Kinh tế học vi mô: Thị trường lao động
• Luân chuyển công việc - công cụ phát triển nhân sự
• Nhân sự cao cấp: Danh hiệu, hay tiêu chuẩn?
• Chất lượng lao động: ...Có vấn đề
• Đánh giá thực hiện công việc